1. Tên dược liệu: RẺ QUẠT

2. Tên khác: Xạ can, lưỡi đồng

3. Tên khoa học: Belamcanda chinensis (L.) DC., họ Lay dơn (Iridaceae).

4. Tên đồng nghĩa:

5. Mô tả cây:

+ Cây thuộc loại thân thảo, có thân rễ dài, mọc bò sát đất, thân cao khoảng 0,5m mang lá mọc thẳng đứng dái 1m.

+ Lá mọc thẳng đứng từ thân, hình mác, hơi có bẹ.

+ Hoa tự dài có cuống dài 20-40 cm. Bao hoa có 6 mảnh màu vàng cam có đốm tía.

+ Quả nang hình trứng có sọc ngang, chứa nhiều hạt nhỏ màu xanh đen, hình cầu, sáng bóng.

6. Phân bố sinh thái:

+ Cây mọc hoang dại vùng đồi núi trung du, bãi cỏ sườn núi, ven suối, bãi bồi ven sông. Cây trồng bằng hạt hay tách bụi ở nhiều nơi làm cây cảnh hay làm thuốc

+ Trên thế giới chủ yếu mọc ở Ấn Độ, Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Lào, Philipin.

+ Ở Việt Nam có nhiều tại Lào Cai, Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Thừa Thiên Huế, Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ.

7. Bộ phận sử dụng:

+ Thân rễ - Rhizoma Belamcandae chinensis.

8. Thành phần hóa học:

+ Trong thân rễ có glucosid là belamcandin, shekanin, tectoridin, iridin và irisfloretin.

9. Tác dụng:

+ Trừ đàm, chữa viêm họng, viêm amidan. Trị sốt, thông tiểu, thuốc lọc máu, chữa đau bụng kinh.

+ Dùng dạng thuốc sắc hay ngậm tươi với muối.

10. Bài thuốc:

+ Chữa tắc cổ họng: Xạ can 4 g, Hoàng cầm 2 g, Sinh cam thảo 2 g, Cát cánh 2 g. Các vị tán nhỏ, dùng nước lã đun sôi để nguội mà chiêu thuốc.(đoạt mệnh tán)

+ Chữa bang bụng to, nước óc ách, da đen sạm: Xạ can tươi, giã nhỏ, vắt lấy nước uống, hễ thấy lợi tiểu tiện thì thôi.