1. Tên dược liệu: NGŨ GIA BÌ GAI

2. Tên khác: Xuyên gia bì, Thích gia bì

3. Tên khoa học:  Acanthopanax aculeatus Seem., họ Nhân sâm (Araliaceae).

4. Tên đồng nghĩa:

5. Mô tả cây:

Cây nhỏ, có nhiều gai, cao 2-3 m. Lá mọc so le, kép chân vịt, 3-5 lá chét, phiến lá chét luôn dài, gốc lá tròn, đầu nhọn, mép có răng cưa. Hoa mọc thành tán ở đầu cành. Quả mọng, hình cầu, khi chín có màu đen.

6. Phân bố sinh thái:

Mọc hoang ở nhiều tỉnh phía Bắc nước ta, như: Lạng Sơn, Hòa Bình…

7. Bộ phận sử dụng:

Vỏ thân hoặc vỏ rễ (Cortex et Radix Acanthopanacis). Cây trồng 2-3 năm có thể thu hoạch. Thường đào rễ vào mùa hạ hay mùa thu, bóc lấy vỏ phơi khô.

8. Thành phần hóa học:

Saponin triterpen nhóm olean, acid hữu cơ, chất thơm…

9. Tác dụng:

Đông y xem Ngũ gia bì là vị thuốc có tác dụng bổ, mạnh gân cốt, tăng trí nhớ…

Ngày dùng 6-12 g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu.

10. Đơn thuốc:

1. Ngũ gia bì sao vàng 100 g, rượu 1 lít, ngâm trong 10 ngày, thỉnh thoảng lắc đều. Ngày uống một cốc con vào buổi tối trước bữa cơm chiều, chữa đau người, đau lưng, đau xương.

2. Đơn thuốc dành cho phụ nữ: Ngũ gia bì, mẫu đơn bì, xích thược, đương quy, mỗi vị 40 g, tán nhỏ, ngày uống hai lần, mỗi lần 4 g chữa lao lực cho phụ nữ, mệt mỏi, hơi thở ngắn, sốt, ra nhiều mồ hôi, không muốn ăn uống.

11. Chú ý:

Ở Trung Quốc người ta sử dụng các loài sau: Bắc Ngũ gia bì Cortex Perilplocae radices - vỏ rễ phơi khô của cây Hương gia bì, Nam Ngũ gia bì Cortex Acanthopanacis gracilistyli là vỏ rễ phơi khô của cây Tế trụ ngũ gia bì, Hồng mao Ngũ gia bì Cortex Acanthopanacis giraldii Harms., cùng họ.